Uniek voor een wereldstad als Amsterdam zijn haar groene gebieden die diep de stad binnen dringen: de Amsterdamse scheggen. De Kadoelderscheg in Noord is een van de scheggen. Floor Hallema en Peter Wouterse begeleiden het ecologisch onderzoek naar de Kadoelerscheg. Een ecologisch onderzoek doe je om de natuur beter te begrijpen, deze te beschermen en te koesteren voor toekomstige generaties. Hoe zijn Floor en Peter, die beiden ook wonen in Noord, betrokken bij dit onderzoek? 

“Het ontstaan van de scheggen in Noord is interessant”, vertelt Peter. “Iedereen denkt dat de scheggen de stad in komen, maar ze waren er al. De stad is erin gebouwd. Noord is in 1958 als compacte stad neergelegd met het idee van laagbouw, daarom waren hier in de plannen geen scheggen opgenomen. Die scheggen zijn ontstaan, omdat er een gemeentelijke herindeling nodig was om Amsterdam meer grond te geven. En die grond werd pas interessant toen de vaste oeververbindingen kwamen, de Coen- en IJtunnel. Toen het plan van de ringweg kwam, moesten de onderdoorgangen worden ingericht voor faunapassages. En dus kwam het besef dat het landschap, het contact tussen IJ en waterland of het veenweidelandschap moest worden gekoesterd. Nu we 50 jaar verder zijn, wil ik wel weten of de Kadoelerscheg en de faunapassages die zijn aangelegd om ecologisch verbonden te kunnen blijven, hebben gewerkt”. 

Adviesgroep van bewoners 

Een adviesgroep, samengesteld uit bewoners van dit deel van Amsterdam Noord, is de opdrachtgever van het ecologisch onderzoek naar de Kadoelerscheg. Zij maken zich zorgen om het groen en de natuur in de Kadoelerscheg. De gemeente betaalt het ecologisch onderzoek uit de gelden van Aanpak Noord. Floor: “De grote ecologische structuren zijn enorm belangrijk voor de biodiversiteit en de ecologische kracht van een gebied. Voor de diersoorten, voor de migratie en de voortplanting. Ik zit in meerdere actieve bewonersgroepen en wilde die samenbrengen. Want wat je ziet is dat vaak groepen hun eigen stukje groen proberen te beschermen. Maar dat ze niet altijd samen werken en ook niet altijd de kennis hebben van hoe de ecologie met elkaar in verband staat.” 

Elke stem doet ertoe 

Door samen op te trekken merken bewoners dat hun stem ertoe doet. Floor: “Ik zoek bewonersgroepen op die al actief zijn. In Noord wonen veel professionele bewoners, die veel weten van bijvoorbeeld slakken, vissen, of insecten. Noord beschikt over veel kennis en liefde. We hebben een adviesgroep gevormd en in verschillende sessies de kaders van het gebied en het onderzoek bepaald. We willen ook een overkoepelend beheeradvies. We hebben zelf de selectieprocedure voor het onderzoeksbureau gedaan dat het ecologisch onderzoek doet”. 

Wijken verstenen 

Als er een nieuw gebouw of sportpark komt, moet er een quickscan worden gemaakt van de flora en fauna. “De quickscans zoomen alleen in op de bedreigde diersoorten. Met dit ecologisch onderzoek kijken we naar het hele systeem. Een voorbeeld: je kan wat doen om die ene meervleermuis te redden, maar het heeft ook effect op de rest van de scheg. Toen hebben we samen met Red Amsterdam Noord dit aangekaart en zorgde Aanpak Noord dat het mogelijk werd om breed ecologisch onderzoek naar de Kadoelerscheg te doen”, legt Peter uit. Maar er gebeurt meer. De onderzoekers kijken naar bepaalde diersoorten, zoals de marters, en proberen met dna-onderzoek te achterhalen of de Noordse woelmuis nog in dit gebied zit. “Een van de mooiste diersoorten in de Kadoelerscheg is de Noordse woelmuis. Een overlever uit de ijstijd. Een beestje dat afhankelijk is van natte terreinen, zoals rietland, moeras, zeer extensief gebruikte weilanden en drassig hooiland waar steeds minder van is. Of de moeraswespenorchis, dat is ook heel bijzonder”, vertelt Floor. 

Kunstlicht en duisternis 

Er wordt ook onderzoek gedaan naar de invloed van duisternis op het ecologisch systeem. Bij veel faciliteiten die worden gebouwd, komt kunstlicht. Floor: “Er zijn heel veel dieren gebaat bij juist een donkere nacht. Denk aan de egel, vos, rietvoorntje en de padden. Ik doe ook nachtvlinderonderzoek. Het blijkt dat nachtvlinders belangrijke bestuivers zijn. Wist je dat een aardbei alleen zo perfect geometrisch wordt als het door een nachtvlinder is bestoven? Door het kunstlicht raken nachtvlinders hun bioritme in de war waardoor uiteindelijk zelfs mannetjes en vrouwtjes elkaar niet meer kunnen vinden. Ook worden vleermuizen meer zichtbaar voor uilen en gaan broedvogels eerder broeden als er geen voedsel is. Dat beseffen mensen vaak niet”.  

Deskundige bewoners en ecologen 

Het ecologisch onderzoek wordt uitgevoerd door Natuurlijke Zaken van Landschap Noord-Holland. Het bureau is gekozen door de bewoners in de adviesgroep. Naast deskundigen van het onderzoeksbureau lopen ook deskundige bewoners mee in het gebied. Floor en Peter zijn vol bewondering over de kennis van bewoners over bepaalde soorten en hun toewijding bij te dragen aan het onderzoek. De adviesgroep Kadoelerscheg organiseert het meelopen van specialistische bewoners tijdens de quickscans. Zelf hebben ze ook hun eigen specialisme en doen ze ook mee. “Zo lopen ook een vogelaar, slakkenspecialist en een mycoloog – een paddenstoelspecialist – in het gebied. Deze experts kennen de omgeving. We betrekken ook de buurt bij het onderzoek. De Vereniging tot behoud van de Wilmkebreekpolder telt elk weekend daar weidevogels en andere vogels. Dit is de enige extensief beheerde polder binnen de ring. Er zitten kwetsbare soorten als Grutto’s, kieviten en kemphanen. Dit doen ze al jaren vol passie. Maar nu tellen de resultaten ook mee voor het onderzoek.” 

Looptijd onderzoek 

Tot en met september verzamelen bewoners en onderzoekers gegevens voor het ecologisch onderzoek. Natuurlijke Zaken adviseert naar welke specifieke soorten nog meer onderzoek moet worden gedaan. Bijvoorbeeld omdat je ze met veldonderzoek niet zomaar tegenkomt. “Nu worden alle soorten algemeen in kaart gebracht. De aanwezigheid of afwezigheid ook iets zegt over de kwaliteit van het gebied, van de biotoop. Naast het onderzoeksrapport volgt ook een onafhankelijk beheeradvies. Dit beschrijft hoe je een scheg kunt inrichten, zodat er een betere samenhang is tussen de verschillende gebieden en hoe het beter verzorgd kan worden”, aldus Floor. 

Meedoen met data verzamelen en activiteiten 

Bewoners kunnen zich bij het netwerk aansluiten. De adviesgroep heeft een eigen onderzoeksgebied aangemaakt op waarneming.nl. De data die hierop binnenkomt wordt opgenomen in landelijke database. “Als mensen activiteiten willen opzetten, bijvoorbeeld een excursie naar loopkevers of vleermuizen, graag!”, vertelt Floor. “Het is relevant, want je verzamelt meteen gegevens. We hebben dat destijds bij het onderzoek naar de Schellingwouderscheg ook gedaan. Daar zat de zeldzame meervleermuis. We zijn toen een avondje gaan monitoren en er bleken zeven verschillende soorten vleermuizen over het meertje te vliegen, terwijl er bij de gemeente drie bekend waren. Dat is toch weer mooie aanvullende informatie. Het komt aan op waarneming”.  

Blik vooruit 

Hoe kijken Floor en Peter naar de toekomst? Floor: “Ik hoop dat het ecologisch onderzoek serieus wordt genomen door de gemeente. Aanpak Noord is er niet voor niks. Dat het onderzoek dat we doen echt als leidraad wordt genomen en niet als lastig wordt gezien door andere belangen binnen de gemeente. Er zit enorm veel tijd in van vrijwilligers. Veel zorgvuldigheid en professionaliteit. Ik hoop dat dat gezien wordt en gelijkwaardig meegenomen wordt.”  

Peter: “Het probleem dat ik zie, is dat mensen vanuit hun enthousiasme ergens het gebied in duiken. En dan komen ze de processen en procedures van de overheid tegen. Het risico is dat je teleurgesteld raakt. Doordat wij als bewoners zijn betrokken op de opzet en uitvoering van dit onderzoek merk ik dat het belang van de natuur in onze omgeving nog meer gaat leven en dat we ons meer bewust zijn geworden van de breedte en de samenhang van het leven om ons heen. We denken dan ook samen over de toekomst van die omgeving. En hoe we er na afronding van het onderzoek verder voor kunnen blijven zorgen dat de gevonden waarden in stand zullen worden gehouden. We denken over een rechtspersoon die over het wel en wee van de scheg en alles wat daarin leeft gaat waken”. 

De Kadoelerscheg is het stuk natuur aan de noordelijke rand van stadsdeel Noord. De scheg bestaat uit een aaneenschakeling van groengebieden en wateren die de natuur van Amsterdam Noord met het landelijk gebied verbindt. In deze scheg wonen soorten als de grutto en sperwer, moeraswespenorchis, ringslang, paling en snoek, landslakjes en misschien nog de zeldzame Noordse woelmuis. 

Meer weten? 

Meer weten over de Kadoelderscheg? Bekijk de website kadoelderscheg.nl

Op de website kadoelderscheg.nl vind je meer informatie over het behoud van de Kadoelerscheg en hoe je mee kan helpen om daaraan bij te dragen. 

Link naar Facebookpagina Schellingwouderscheg